Tại Hoa Kỳ, ngày càng có nhiều người lo ngại về việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần, nhưng đối với người nhập cư và các cộng đồng có nền văn hóa cụ thể, các rào cản có thể còn lớn hơn. Theo Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, các nhóm chủng tộc và dân tộc thiểu số thường ít có cơ hội tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần hơn nhiều so với những nhóm khác. Người nhập cư thường phải đối mặt với những thách thức khác như rào cản ngôn ngữ, kỳ thị văn hóa và thiếu các nhà cung cấp thấu hiểu trải nghiệm sống của họ.

Tại Oregon, các tổ chức như Tổ chức Thanh thiếu niên & Cộng đồng người Châu Phi (AYCO) nỗ lực thu hẹp những khoảng cách này bằng cách cung cấp các dịch vụ phù hợp về văn hóa nhằm giải quyết các nhu cầu riêng của thanh thiếu niên, gia đình và thành viên cộng đồng nhập cư và tị nạn, đặc biệt là những người có nguồn gốc Đông Phi và Hồi giáo. AYCO, một trong những tổ chức đối tác cộng đồng của CareOregon, cung cấp dịch vụ cố vấn cho thanh thiếu niên, giáo dục sức khỏe, hỗ trợ gia đình và các tài nguyên về sức khỏe tinh thần phù hợp với văn hóa. Những dịch vụ này giúp thanh thiếu niên và gia đình họ hòa nhập cuộc sống tại một đất nước mới mà vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa riêng.

Chúng tôi đã nói chuyện với Halimo Alinur, Quản lý Giáo dục và Sức khỏe của AYCO, về công việc AYCO làm để hỗ trợ sức khỏe tinh thần trong cộng đồng của mình, tầm quan trọng của dịch vụ chăm sóc phù hợp về văn hóa và những thách thức mà người nhập cư phải đối mặt khi tìm kiếm sự hỗ trợ sức khỏe tinh thần.

Bạn có thể cho chúng tôi biết một chút về vai trò của bạn tại AYCO và công việc của bạn là gì không?​​​​​​​

Là Quản lý Giáo dục và Sức khỏe, tôi tham gia hỗ trợ cộng đồng trong tất cả các lĩnh vực liên quan đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Chúng tôi tập trung vào việc giáo dục mọi người về các chủ đề thường được coi là điều cấm kỵ trong cộng đồng của chúng tôi như sức khỏe tinh thần, nghiện và sử dụng chất gây nghiện - đồng thời cung cấp các dịch vụ trực tiếp. Chúng tôi tạo điều kiện tổ chức các buổi hỗ trợ riêng, giúp các gia đình hiểu cách sử dụng hệ thống chăm sóc sức khỏe và giải thích thông tin phức tạp theo cách dễ hiểu cho phụ huynh và thanh thiếu niên.

Một phần quan trọng trong công việc của chúng tôi là thu hẹp khoảng cách giữa các thế hệ. Nhiều phụ huynh trong cộng đồng chúng tôi cho rằng vấn đề tâm lý của con cái là chuyện tâm linh, nên họ tin rằng con cần được hướng dẫn về tôn giáo hơn là nhận hỗ trợ từ chuyên gia. Trong khi đó, thanh thiếu niên có thể không hiểu quan điểm của phụ huynh và có thể cảm thấy không được quan tâm. Chúng tôi giúp cả phụ huynh và con cái hiểu nhau hơn để họ có thể giao tiếp tốt hơn và hỗ trợ lẫn nhau.

Đó thực sự là một sự cân bằng tinh tế, vừa giúp phụ huynh và con cái thấu hiểu nhau hơn, vừa dung hòa những giá trị văn hóa. Kinh nghiệm cá nhân của bạn đã định hình công việc của bạn như thế nào?

Tôi đến đây cùng mẹ, một người phụ nữ đơn thân đã làm việc không ngừng nghỉ để lo cho chúng tôi. Giống nhiều bậc phụ huynh nhập cư khác, mẹ tôi lo cho chúng tôi có đủ cơm ăn, chỗ ở và được đi học, nhưng đôi khi lại không chú ý nhiều đến việc hỗ trợ tinh thần. Trong nhiều gia đình nhập cư, phụ huynh nghĩ rằng chỉ cần lo đầy đủ về tài chính là đủ, vì ở quê nhà, cả cộng đồng đều chung tay nuôi dạy con cái. Nhưng ở Mỹ, nhiều gia đình cảm thấy cô lập, và trẻ em không chỉ cần sự hỗ trợ về vật chất mà còn cần cả sự quan tâm về tinh thần.

Khi lớn lên, tôi thường cảm thấy lo lắng, nhất là khi phải giao tiếp với người khác. Khi tôi cố gắng bày tỏ, mẹ tôi luôn đáp lại: "Cứ cầu nguyện đi con". Niềm tin tôn giáo có ý nghĩa quan trọng, nhưng tôi cũng cần có người thấu hiểu và giúp tôi vượt qua những cảm xúc đó. Bây giờ, tôi dùng chính trải nghiệm của mình để giúp đỡ người khác—dù là hướng dẫn phụ huynh hiểu con cái hơn hay đảm bảo rằng con cái được lắng nghe và hỗ trợ.

Có vẻ như sự hỗ trợ tinh thần trong gia đình là thực sự cần thiết để hỗ trợ sức khỏe tinh thần. Theo bạn, những rào cản lớn nhất trong việc tiếp cận chăm sóc sức khỏe tinh thần ở các cộng đồng mà bạn hỗ trợ là gì?

Thách thức đầu tiên là ngôn ngữ—không chỉ là rào cản trong giao tiếp, mà còn là cách mỗi nền văn hóa định nghĩa và nhìn nhận về sức khỏe tinh thần. Nhiều người trong cộng đồng chúng tôi không có một từ cụ thể trong ngôn ngữ của họ để diễn tả chính xác khái niệm "sức khỏe tinh thần". Nếu bạn hỏi ai đó: "Bạn có gặp vấn đề về sức khỏe tinh thần không?" thì họ có thể lập tức phủ nhận. Nhưng nếu bạn hỏi: "Có điều gì khiến bạn bận tâm không?" hoặc "Bạn có cảm thấy quá tải không?" thì họ có thể sẽ dễ dàng mở lòng hơn về những gì họ đang trải qua.

Một rào cản lớn khác là sự kỳ thị. Nhiều phụ huynh nhập cư coi các vấn đề sức khỏe tinh thần là dấu hiệu của bệnh tật hoặc sự yếu đuối, thay vì xem đó như một phần tự nhiên của cuộc sống. Họ không phải lúc nào cũng nhận ra rằng những điều như căng thẳng, lo âu hay chấn thương tâm lý có thể tác động sâu sắc đến con cái của mình. Vì vậy, nhiều thanh thiếu niên âm thầm chịu đựng, cảm thấy bị cô lập và không biết cách chia sẻ những khó khăn của mình.

Ngoài ra, sự phân biệt đối xử và các rào cản mang tính hệ thống khiến người nhập cư khó tiếp cận dịch vụ chăm sóc hơn. Nếu ai đó gặp phải sự phân biệt đối xử dù rất tinh vi khi tìm kiếm dịch vụ hỗ trợ, họ có thể e dè không muốn quay lại hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ ở nơi khác. Đó là lý do vì sao việc xây dựng lòng tin vô cùng quan trọng—nếu các thành viên trong cộng đồng không cảm thấy an toàn hoặc được thấu hiểu, họ sẽ không tìm kiếm sự giúp đỡ.

Điều đó rất có ý nghĩa. Khi không cảm thấy được lắng nghe và thấu hiểu, mọi người thường ngại tìm kiếm sự giúp đỡ. Làm thế nào để dịch vụ chăm sóc phù hợp về văn hóa giúp thu hẹp khoảng cách đó?

Các dịch vụ phù hợp về văn hóa thấu hiểu mọi người, đồng thời xem xét những đặc điểm và bối cảnh riêng của họ. Ví dụ, trong nhiều cộng đồng Hồi giáo, mọi người muốn nhận được dịch vụ chăm sóc từ những người cùng giới. Trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe truyền thống, điều này có thể không phải lúc nào cũng được đáp ứng, khiến nhiều người e ngại và không muốn tìm kiếm sự giúp đỡ.

Một sự khác biệt khác là các nhà cung cấp dịch vụ phù hợp về văn hóa thấu hiểu sâu sắc trải nghiệm của người nhập cư. Nhiều người trong chúng tôi đã trải qua những thử thách tương tự—thích nghi với một đất nước mới, đối mặt với cảm giác cô lập và cố gắng dung hòa giữa kỳ vọng văn hóa và cuộc sống tại Mỹ. Chính những trải nghiệm chung đó tạo nên sự khác biệt lớn trong việc xây dựng lòng tin.

Tại AYCO, chúng tôi không chỉ hỗ trợ sức khỏe tinh thần mà còn tạo dựng một cộng đồng gắn kết và sẻ chia. Cho dù đó là thông qua các chương trình tư vấn thanh thiếu niên, các hoạt động sau giờ học hay các sự kiện cộng đồng, chúng tôi đảm bảo mọi người có một mạng lưới hỗ trợ ngoài dịch vụ chăm sóc lâm sàng. Đó là điều mà các hệ thống chăm sóc sức khỏe truyền thống thường bỏ qua.

Yếu tố cộng đồng đó thực sự quan trọng. Bạn đã thấy tác động gì từ công việc của AYCO trong việc thay đổi quan điểm của cộng đồng về sức khỏe tinh thần?

Đã có tiến bộ thực sự. Phụ huynh và thanh thiếu niên đang giao tiếp cởi mở hơn và chúng tôi thấy nhiều gia đình sẵn sàng tham gia vào các cuộc trò chuyện về sức khỏe tinh thần. Đây không phải là sự thay đổi có thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng theo thời gian, chúng tôi đã chứng kiến nhiều phụ huynh từng xem nhẹ vấn đề sức khỏe tinh thần nay đã chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ cho con cái mình.

Chúng tôi cũng đã mở rộng các chương trình của mình để hỗ trợ những người gặp vấn đề về nghiện và sử dụng chất gây nghiện—một chủ đề từng bị né tránh trong cộng đồng của chúng tôi. Những phụ huynh từng nghĩ rằng họ sẽ không bao giờ phải đối mặt với những vấn đề này giờ đây đang chủ động tìm kiếm lời khuyên để hỗ trợ con cái mình. Đó là một bước tiến lớn. 

Bạn có lời khuyên nào cho thanh thiếu niên nhập cư đang gặp vấn đề sức khỏe tinh thần? Thật tuyệt khi thấy các gia đình cởi mở về sức khỏe tinh thần, nhưng đối với những người trẻ tuổi vẫn cảm thấy bị cô lập, bạn sẽ đưa ra lời khuyên nào cho họ?

Hãy lên tiếng. Dù có khó khăn đến đâu, hãy tìm một người bạn tin tưởng để chia sẻ. Cần rất nhiều dũng khí để bày tỏ cảm xúc của mình, nhưng việc phá vỡ sự im lặng chính là bước đi đầu tiên trên hành trình chữa lành.

Thế còn lời khuyên dành cho phụ huynh?

Hãy cởi mở. Con cái không yêu cầu giúp đỡ vì yếu đuối. Con cái tìm đến bạn không phải vì yếu đuối, mà vì các con đủ tin tưởng để mở lòng. Hãy lắng nghe, ngay cả khi bạn chưa hoàn toàn hiểu những gì các con đang trải qua.

Bạn đã chỉ ra những rào cản như ngôn ngữ, sự kỳ thị và thiếu dịch vụ chăm sóc phù hợp về văn hóa, đồng thời nhấn mạnh sức mạnh của cộng đồng và lòng tin trong việc vượt qua những rào cản đó. Nếu bạn muốn mọi người rút ra một thông điệp quan trọng từ điều này, đó sẽ là gì?

Sức khỏe tinh thần không tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày, nó ảnh hưởng đến mọi thứ chúng ta làm. Khi mọi người cảm thấy được hỗ trợ và thấu hiểu, họ sẽ thành công. Đó là mục tiêu chúng tôi đang hướng tới tại AYCO: xây dựng một cộng đồng nơi không ai phải đối mặt với khó khăn một mình.